Bức ảnh Viên bi xanh (trái, năm 1972) và sau 50 năm (phải, năm 2022). Ảnh: NASA
Ngày 7/12/1972, loài người lần đầu tiên nhìn thấy hình ảnh toàn bộ Trái Đất. Bức ảnh mang tên "Viên bi xanh" được chụp bởi phi hành đoàn Apollo 17, bao gồm chỉ huy Eugene Cernan, phi công module chỉ huy Ronald Evans và phi công module Mặt Trăng Harrison "Jack" Schmitt khi họ bay vào không gian trong nhiệm vụ có người lái cuối cùng đến Mặt Trăng. Bức ảnh này đã thay đổi cách chúng ta nhìn nhận Trái Đất, theo BBC.
Bức ảnh "Viên bi xanh" đầu tiên được phi hành đoàn chụp bằng máy ảnh cầm tay Hasselblad 500 EL với phim Kodak 70mm, từ khoảng cách 29.000 km, khi Mặt Trời chiếu sáng toàn địa cầu từ phía sau tàu Apollo 17. Hình ảnh cho thấy Trái Đất từ vùng biển Địa Trung Hải đến chỏm băng ở Nam Cực với nhiều đám mây lớn che phủ Nam bán cầu và gần như toàn bộ đường bờ biển châu Phi có thể nhìn thấy rõ trong ảnh.
Vào ngày 7/12/2022, tròn 50 năm kể từ khi bức ảnh gốc ra đời, một bức ảnh "Viên bi xanh" mới đã được ghi lại bởi vệ tinh ở khoảng cách hàng triệu kilomet. Lần này, một bộ 12 bức ảnh được chụp cách nhau 15 phút, hé lộ những thay đổi rõ rệt trên bề mặt Trái Đất sau 50 năm ấm lên toàn cầu.
Trong 50 năm ngăn cách giữa hai bức ảnh, một trong những khác biệt nổi bật nhất là sự giảm kích thước của dải băng Nam Cực. Sa mạc Sahara cũng mở rộng trong khi rừng nhiệt đới "thu hẹp" về phía nam. Nghiên cứu cho thấy mật độ cây che phủ tại khu vực Sahel giáp với sa mạc Sahara đang suy giảm đáng kể. Điều nổi trội có thể thấy trong bức ảnh mới là nạn chặt phá rừng và cây cối biến mất khi bề mặt Trái Đất chuyển từ màu xanh lá sang sa mạc hóa.
Hình ảnh được chụp bởi máy ảnh Earth Polychromatic Imaging Camera (Epic) của NASA, hoạt động từ năm 2015 và có thể ghi hình từ 13 đến 22 lần mỗi ngày. Vệ tinh nằm tại điểm Lagrange đầu tiên, điểm cân bằng giữa Mặt Trời và Trái Đất, cách Trái Đất 1,6 triệu km. Từ giữa tháng 4 đến giữa tháng 10, Epic chụp một bức ảnh Trái Đất mỗi giờ, và vào thời gian còn lại trong năm. Cứ hai giờ có một bức ảnh mới, theo Alexander Marshak, nhà khoa học trong dự án nhiệm vụ vệ tinh Đài quan sát Khí hậu Không gian sâu (Dscovr) của NASA.
Chương trình Dscovr chưa hoạt động đủ lâu để đưa ra bất kỳ kết luận chính xác nào nhưng đang thu thập dữ liệu để cung cấp hiểu biết mới về thay đổi trên thế giới như biến đổi ở độ che phủ mây và độ cao, độ phản chiếu và độ phủ thực vật.
Một trong những thay đổi khác xảy ra kể từ khi hình ảnh đầu tiên của Trái Đất được chụp là sự phát triển và hoạt động của con người trên bề mặt hành tinh. Dù không thể nhìn thấy trong những bức ảnh ban ngày của Trái Đất, các vệ tinh khác theo dõi ánh đèn xuất hiện vào ban đêm cho thấy sự mở rộng đô thị trên các lục địa cùng với hoạt động vận chuyển trên đại dương. Cháy rừng cũng lan rộng vào ban đêm với tần suất tăng gấp đôi chỉ trong vòng 20 năm qua.
Nhìn vào hai bức ảnh "Viên bi xanh" năm 1972 và 2022 xếp cạnh nhau, Nick Pepin, nhà khoa học khí hậu ở Đại học Portsmouth tại Anh, mô tả "bầu khí quyển hỗn loạn" của Trái Đất. Trong cả hai bức ảnh đều có những đám mây hình thành trên khu vực rừng nhiệt đới xanh tươi, chứng minh mối liên hệ không thể tách rời giữa rừng và mưa. "Nếu nhìn vào Trung Phi, có thể thấy phần lớn đám mây, đặc biệt ở bức ảnh trước không đồng đều, hé lộ những cơn giông bão. Trong khi nếu đi xa hơn về phía Bắc và nhìn vào sa mạc Sahara, bạn có thể thấy không có đám mây nào", Pepin nhận xét.
Jennifer Levasseur, quản lý ở Bảo tàng Hàng không và Vũ trụ Quốc gia Smithsonian tại Washington DC, chỉ ra có "sự khác biệt cơ bản lớn" giữa hai bức ảnh. Một được chụp bởi con người và một chụp bởi vệ tinh. Điều đó không tạo ra cùng tác động. Levasseur đặt kỳ vọng những bức ảnh mang về từ nhiệm vụ Artemis II tới Mặt Trăng vào năm 2026.
An Khang (Theo BBC)